Proefproces: verzekeringsfraudeurs voor de rechter zónder politieonderzoek

Anton van Kalmthout, Emeritus hoogleraar strafrecht
Willemse ging deze week van start met de eerste twee proefprocessen in Rotterdam. Een van deze strafzaken draait om twee Dordtenaren (26 en 35 jaar) die in 2017 een verkeersongeval in scène hebben gezet op een kruising in Dordrecht. Ze claimden ruim 5400 euro. Verzekeraar Achmea ontdekte dat het aanrijdingsformulier was vervalst en stelde zelf het strafdossier samen. Uit eigen onderzoek bleek dat de auto's meerdere keren op elkaar zijn gebotst, iets dat onmogelijk lijkt bij één aanrijding.

Waarschijnlijk komen nog twee dossiers in aanmerking voor de ‘proeftuin' die het OM samen met het Verbond van Verzekeraars en politie heeft opgezet.

Emeritus hoogleraar strafrecht Anton van Kalmthout geeft de proeftuin weinig kans van slagen. ,, En ik hoop eerlijk gezegd ook niet dat het lukt. We proberen bij de politieverhoren al tunnelvisie te voorkomen. Maar tunnelvisie kun je nóg eerder verwachten van een verzekeringsmaatschappij, die belang heeft bij de opsporing en het terugkrijgen van zijn geld.'' Hij benadrukt dat opsporing alleen mag worden gedaan door de politie en - ‘hoewel zeer ongebruikelijk' - ook door het OM. ,,Maar zeker niet door een verzekeraar.'' Verzekeraars mogen volgens hem wel bewijs verzamelen, maar hun mogelijkheden zijn - zoals bij elke andere particulier - beperkt. Zo mogen zij geen gesprekken van verdachten aftappen of afluisteren of dwangmiddelen gebruiken.

Van Kalmthout heeft meer bedenkingen. ,,Krijgen de verdachten wel een eerlijk proces wanneer de benadeelde verzekeraar als detective optreedt?'' Hij wijst op het zwijgrecht waar verdachten recht op hebben, maar ook op de ambtseed die opstellers van het strafdossier - zoals politieagenten - moeten afleggen. Daarmee wordt gezworen dat men naar eer en geweten en volgens de waarheid zal handelen. Schending van de ambtseed is strafbaar.

Achmea verhoorde de verdachten zonder hen te wijzen op hun zwijgrecht of recht op een advocaat, bleek tijdens de zitting. Een gebruikte tolk voor één van de verdachten van Turkse komaf was niet beëdigd.

‘Zorgelijke ontwikkeling'
Ook Jeroen Soeteman, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten, is geen voorstander van de proeftuin. ,,Ik vind het een zorgelijke ontwikkeling dat we de opsporing aan particulieren overlaten, omdat de politie onvoldoende geld en capaciteit heeft. Wat is de volgende stap? Geven we burgers straks twee pistolen per straat, omdat er geen geld is voor surveillance?''

Als strafrechtadvocaat durft hij zo'n proefproces overigens wel aan, zegt hij. ,,Ik word wel blij van een zaak waar alleen een dossier van een verzekeraar ligt. Zo'n onderzoek is bepaald niet onafhankelijk en weegt qua bewijswaarde veel minder zwaar dan een proces-verbaal van de politie. Als de verdachte blijft ontkennen, wordt het heel lastig te bewijzen dat hij de fraude echt heeft gepleegd.''

Processen nog aangehouden
Beide proefprocessen werden deze week aangehouden door de Rotterdamse rechter. Die wil bij voortgang van de zitting eerst een heldere uitleg van het OM waarom ze denkt dat vervolging van verdachten mogelijk is zónder politieonderzoek. Aanklager Willemse wil deze juridische discussie voeren met de advocaat van de verdachten, die deze week niet aanwezig was. Zijn verweer is volgens haar nodig om de rechter beter te kunnen laten bepalen waar precies de grens ligt bij het opstellen van een strafdossier door een private partij.

Tijdens het eerste proefproces sprak Willemse al voorzichtig uit dat beperkte inzet van de politie misschien nodig zal blijven. ,,Verhoor van de verdachten zou bijvoorbeeld een politietaak kunnen blijven'', zei ze na afloop. Ook benadrukt ze dat de strafdossiers door deskundige fraudecoördinatoren worden opgesteld. ,,Vaak zijn dit oud-politiemensen.''

Premies tientallen euro's hoger door verzekeringsfraude
Volgens het Verbond van Verzekeraars betaalt elk gezin in Nederland jaarlijks tientallen euro's premie teveel door verzekeringsfraude. Het vaakst wordt gefraudeerd met de motorrijtuigenverzekering, gevolgd door brand (opstal- en inboedelpolissen) en aansprakelijkheid.

Wanneer een verzekeraar een oplichter heeft ontmanteld kan hij verschillende dingen doen: het schadebedrag terughalen, de verzekering opzeggen, de fraudeur op een waarschuwingslijst zetten voor andere verzekeraars en aangifte doen bij de politie. Ook kan de verzekeraar sinds de zomer van 2016 een boete van 532 euro opleggen. In het eerste anderhalve jaar leverde dit een half miljoen euro op.

Volgens woordvoerder Oscar van Elferen zijn de verzekeraars niet gespitst op de extra zonnebril die op de reisverzekering wordt verhaald - ‘ook kwalijk'. Het gaat vooral om de vervolging van de zware jongens, die nu vanwege gebrek aan politiecapaciteit niet worden vervolgd.

Oplichters worden steeds geraffineerder. Zo claimden zeker tien studenten in 2016 tienduizenden euro's. Ze liepen zogenaamd studievertraging op na een scooterongeluk en lieten docenten valse verklaringen ondertekenen.

De verzekeraars zien elk jaar extreem zware vormen van fraude voorbij komen. Een bekend voorbeeld is de veroordeling van Ada S. in 2014. De vrouw vermoordde haar tweede echtgenoot en streek na zijn dood 250 duizend euro op. Wat bleek: ze had de handtekening van zijn levensverzekering vervalst. S. werd aanvankelijk ook verdacht van de moord op haar eerste man, maar hiervoor werd te weinig bewijs gevonden. Met deze man sloot ze samen een levensverzekering af. Dat leverde haar drie ton op.

 

Meer nieuwsberichten